Η jazz είναι το πιο ευρύχωρο είδος μουσικής στην ιστορία. Για παράδειγμα, το 1959 ο Nat King Cole και ο Ornette Coleman κυκλοφόρησαν δύο εκ διαμέτρου αντίθετα άλμπουμ που όμως συστεγάστηκαν υπό την αιγίδα της jazz. Όπως κάθε λαϊκή τέχνη, θεμελιώθηκε ως συσσωμάτωμα θρησκευτικής (gospel, spiritual) και κοσμικής (ragtime, μπάντες) μουσικής. Τουλάχιστον ο Ives, έτσι ταυτόχρονα την άκουγε στο μπαλκόνι του στο Connecticut και έτσι μας την παρέδωσε αντιστικτικά στο έργο του. Όσο η εργατική τάξη αντιμετώπιζε πραγματικά προβλήματα (ρατσισμός, ανέχεια κλπ.), η jazz την παρηγορούσε μεταφυσικά και την εκτόνωνε εκ του φυσικού. Όταν άρχισαν να βελτιώνονται οι συνθήκες στον αμερικάνικο νότο, η jazz αποφάσισε να μετακομίσει σε μουσικά πιο εγγράμματες περιοχές όπως το Σικάγο και η Νέα Υόρκη. Οι άνθρωποι των πόλεων όμως, είχαν προ πολλού απωθήσει το ξέσπασμα ως περιοδική εορτή. Με το Θεό δε, ήταν ήδη στα χωρίσματα.
Έτσι η εσωτερική διχοτόμος, που πρώτος είχε φέρει ο Ηράκλειτος και συγκρατούσε αυτή τη μουσική, με τα χρόνια ξεθώριασε. Μαζί της και η τελευταία κοινότητα (bebop) που διολίσθησε στο άτομο, δηλαδή στο σβησμένο πια ίχνος της διχοτόμου (cool, modal). Αν και αυτό συνέβη με σοβαρή καθυστέρηση σε σχέση με την κλασική μουσική και ιδίως με τη φιλοσοφία. Από το 1960 έως περίπου το 1972, η jazz με μια σειρά από εκπληκτικά άλμπουμ (free, fusion) κατάφερε να αποδράσει. Δεν μπόρεσε όμως ποτέ ν’ απελευθερωθεί. Τότε ήταν που ολοκληρώθηκε και η περίφημη πραγματογνωμοσύνη του Thelonious Monk η οποία καταλήγει ότι: Ενώ η λέξη «θάνατος» έχει πολλά συνώνυμα, ο «θάνατός μου» δε μπορεί να έχει κανένα. Αξίζει να μνημονεύσουμε ότι σε παρόμοια συμπεράσματα για την pop είχε καταλήξει και ο Brian Wilson λίγα χρόνια νωρίτερα.
Η jazz λόγω της ταπεινής καταγωγής της, είλκετο ανέκαθεν από τ’ αστέρια. Ο τελευταίος super star της φιλοσοφίας υπήρξε αναμφισβήτητα ο Wittgenstein. Στο φημισμένο Tractatus, οραματίστηκε μία φανταστική γλώσσα όπου κάθε σημαίνον θα αναφέρεται σε μοναδικό σημαινόμενο. Δηλαδή μία « ένα προς ένα» αντιστοιχία. Στην πολιτεία του αυτή, αναπόφευκτα καταδικάζει σε εξορία διάσημες κωνικές τομές όπως τον κύκλο και την έλλειψη αφού δεν είναι καν συναρτήσεις. Επίσης, μας παροτρύνει όταν φτάνουμε στα όρια της γλώσσας, να σιωπούμε. Και ο τελευταίος όμως μουσικός, αφενός οφείλει να μας μιλήσει για περισσότερα πράγματα απ’ αυτά που γνωρίζει, αφετέρου ν’ αφήσει ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα και για την παραμικρή νότα που θα μας προτείνει. Η jazz από το 1973 και εντεύθεν με ελάχιστες εξαιρέσεις, προσχώρησε σε αυτήν την απελπιστικά μονοσήμαντη γλώσσα του Wittgenstein και όχι στις μυστικές διοδεύσεις του.
Πλέον τα πάλαι ποτέ εγκυρότερα clubs και φεστιβάλ στη Νέα Υόρκη και στο Παρίσι, αρκούνται σε ακίνδυνες εκτελέσεις των jazz-standards και σε lounge νεωτερισμούς για μελαγχολικά ζευγάρια φοιτητών. Κάποτε αναβιώνουν και κάποια θρυλικά άλμπουμ του Miles Davis και του John Coltrane. Ως πότε όμως θα τρώνε απ’ τα έτοιμα;
Η jazz, ακόμη και τον πρώτο καιρό που ήρθε στην πόλη, δεν έπαψε ποτέ να είναι ολόσωμη (boogie, swing). Όπως κάθε παραδοσιακή μουσική, έπρεπε να είναι πρωτίστως χορευτική. (Ο Βαμβακάρης δεν γραμμοφωνούσε τα τραγούδια του αν πρώτα δεν τα χόρευε ο ίδιος). Όμως οι λαϊκοί άνθρωποι μετά τον πόλεμο κάνανε το παν για να απορροφηθούν από την αμήχανη αστική τάξη της εποχής. Την αγάπη τους αυτή για τα μοσχοσάπουνα την πλήρωσαν ακριβά αφού η jazz δεν κατάφερε ποτέ ξανά να τους σηκώσει να χορέψουν. Ο ρυθμός, έγινε ρυθμός μεταβολής που μαθηματικά εκβάλλει στην παράγωγο μιας συνάρτησης. Κάτι που αντιλήφθηκε το Phos Duo όπου στο «Expanded Matrix» ανέλαβε να συνοψίσει τη μελλοντική ιστορία της jazz. Τουλάχιστον, ώσπου να ξαναμάθουμε να λέμε ψέματα ο ένας στον άλλον.