Αρεσκόμαστε να πιστεύουμε πως τίποτα δεν πέφτει αδίκως στις ρωγμές της Ιστορίας για να χαθεί μια δια παντός, πως έρχεται η ώρα που κάθε νεκρός δικαιώνεται. Άλλωστε, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που συνθέτες εκτιμήθηκαν post mortem, άλλοι αμέσως μετά την αποδημία τους, όπως ο Schubert που κατά τη διάρκεια της ζωής του δεν είχε ακούσει παρά ελάχιστα από τα έργα του να παίζονται, και άλλοι με καθυστέρηση, όπως ο Johann Sebastian Bach ο οποίος, ενώ την εποχή του ήταν κυρίως γνωστός ως οργανίστας –με τον υιό του C.P.E. Bach να θεωρείται σε αντιπαράθεση «ο Μεγάλος Bach»– , πήρε τη θέση που δικαιωματικά του ανήκει ως ο κορυφαίος συνθέτης όλων των εποχών μόνο κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα.
Η αποκατάσταση εκείνων των συνθετών που έζησαν σε εποχές όπου η πρωτοπορία δεν συνιστούσε αναγκαίο κριτήριο ποιότητας είναι εύκολή υπόθεση. Το ίδιο και η αναδρομική δικαίωση όσων συνειδητά λειτούργησαν έξω απ’ το πλαίσιο της εποχής τους, απέχοντας από τις σύγχρονές τους εξελίξεις˙ αυτοί καταχωρούνται βολικά στην κατηγορία των αλλόκοτων, ιδιοφυιών μισάνθρωπων, είναι, δε, περιζήτητοι απ’ τους ακαδημαϊκούς που ψάχνουν απεγνωσμένα να κάνουν όνομα για τους εαυτούς τους.
Τι γίνεται όμως με τις περιπτώσεις εκείνων των «παραγνωρισμένων» που δραστηριοποιήθηκαν κατά τον εικοστό αιώνα της πρωτοπορίας, μετέχοντας ταυτόχρονα στα τεκταινόμενα που επίτασσε η εποχή τους; Πόσο δόκιμη είναι η δική τους αποκατάσταση, αφού η πρωτοπορία παίρνει σχήμα μόνο ως διαδραστικό φαινόμενο, ενώ επικυρώνεται από τις διαδικασίες που θέτει σε κίνηση, τον αντίκτυπο που προξενεί; Την πιστώνονται δε, όχι όσοι τη συλλαμβάνουν ή έστω την υλοποιούν εν κρυπτώ, αλλά εκείνοι που την επιβάλλουν.
Ο Charles Ives (1874-1954), όχι μόνο κινήθηκε εντός του πλαισίου της εποχής του, αλλά εισήγαγε και μια σειρά από καινοτομίες που έμελλε να συμπεριληφθούν στο καθημερινό λεξιλόγιο των «αγριμιών» του μοντερνισμού, με τη σύνθεσή του The Unanswered Question (1908) να θεωρείται το πρώτο πραγματικά επαναστατικό έργο του εικοστού αιώνα (ένας υπερβατικός ύμνος που σταδιακά καταρρέει σε χασμωδία). Κι ενώ το όνομά του θα έστεκε υπό φυσιολογικές συνθήκες στον κολοφώνα της πρωτοπορίας δίπλα απ’ αυτό του Stravinsky και του Schoenberg, εμφανίζεται μονάχα ως αστερίσκος για τους μυημένους, μιας και τα περισσότερα έργα του πρωτοπαίχτηκαν δεκαετίες αφού γράφτηκαν ή ακόμα και μετά το θάνατό του… Μπορεί πια να υμνείται από τους ειδικούς ως ο μεγαλύτερος Αμερικάνος συνθέτης όλων των εποχών, αλλά η θέση του παραμένει μετέωρη˙ ένας πρωτοπόρος που δεν παρήγαγε πρωτοπορία, ένα βότσαλο που έσκασε στη λίμνη δίχως ν’ αφήσει απόνερα. Όσο κι αν η αναθεώρηση της οπτικής πάνω στην Ιστορία είναι εφικτή και συχνά επιβεβλημένη, τίποτα δεν μπορεί να έχει υπάρξει με τρόπο άλλον απ’ αυτόν που έχει ήδη υπάρξει…