Η χρήσιμη μουσική • Δημήτρης Αλιμπέρτης

Το Μάρτιο του 1978 κυκλοφόρησε ο πιο απροσχημάτιστος δίσκος στην ιστορία. Ήταν του Brian Eno και είχε τίτλο: «music for airports».

Σύμφωνα με τον συνθέτη, φιλοδοξία αυτής της μουσικής ήταν να είναι εξίσου ενδιαφέρουσα αλλά και ανάξια προσοχής. Άλλωστε είχε στόχο να ελαττώσει την ένταση που μοιραία αισθάνονται οι επιβάτες κατά την αναμονή της αναχώρησης τους σε κάποιο αερολιμένα. Είχαν βέβαια προηγηθεί και άλλοι μουσικοί που είδαν τα έργα τους να καταντάνε υπόκρουση σε εστιατόρια και κέντρα διασκέδασης. Ακόμα παλαιότερα , δε, οι παραγγελίες για γενέθλια και κοινωνικές εκδηλώσεις, ήταν από τους βασικούς τρόπους βιοπορισμού των δημιουργών.

Ήταν όμως η πρώτη φορά που κάποιος συνθέτης ζήτησε από τον εαυτό του ένα κομμάτι που έστω και εν μέρει, ήθελε να περνάει απαρατήρητο. Μια τέτοια αποβλεπτικότητα, δεν θα μπορούσε παρά να είναι ολέθρια. Δεκαετίες τώρα οι περισσότεροι μουσικοί, συνωστίζονται ασμένως σε καινοφανείς κατηγορίες, όπως: «μουσική για διαλογισμό» ή «μουσική για διάβασμα». Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζητάνε από τη μουσική να μεσιτεύσει, προκειμένου να συγκεντρωθούν ή να γυμναστούν αποδοτικότερα. Έτσι έγινε κι αυτή σιγά σιγά μια πραγματική μεταβλητή και μάλιστα συναρτήσει του χρόνου. Κάποιες προεκτάσεις της ambient (Éliane Radigue: Trilogies de la mort ή σποραδικές στιγμές της ECM) δεν κατάφεραν ασφαλώς να αναστρέψουν το κλίμα.

Το 1918 ο Erik Satie, ακούγοντας τη «μυστική βοή των πλησιαζόντων γεγονότων», έγραψε, όχι τυχαία, ένα από τα πιο μέτρια έργα του (musique d ‘ ameublement) παροτρύνοντας τους ακροατές να το ακούσουν κατά τη διάρκεια κάποιου δείπνου, ώστε να μην ενοχλούνται. Δυστυχώς αυτή αποτελεί και τη βασική αρετή της μουσικής στις μέρες μας. Να μη μας αποσπά την προσοχή.

Ο μόνος χρόνος που αναγνωρίζεται πλέον είναι ο γραμμικός. Ίσως γιατί ακόμη πιστεύουμε ότι μπορούμε να καθορίσουμε τη μονοτονία του. Έτσι αυτονομημένος, φέρνει μαζί τις προσδοκίες για μια μουσική αθόρυβη και ωφέλιμη. Όπως ακριβώς ενέδωσαν η Σιγκαπούρη και το Τόκιο που όταν θα πάψει η χρησιμότητά τους, θα πάψουν και να υπάρχουν. Κάπου διάβασα ότι από τα μεγάφωνα του αεροδρομίου στο Μόναχο, ακούγεται ακόμη η μουσική του Eno.