Ένα πρωινό, κάπου στα τέλη του 1784, ο Wolfgang Amadeus Mozart ξύπνησε με μια χασμωδία στο μυαλό – προφανώς η ουρά κάποιου δυσάρεστου ονείρου που μπορεί και να είχε πυροδοτηθεί από κάτι τόσο απλό όπως το αλόγιστο φαγοπότι με καυτερά της προηγουμένης νυκτός. Σίγουρα αυτή δεν θα 'ταν η πρώτη φορά, ωστόσο ήταν η πρώτη φορά που αποφάσισε να κωδικοποιήσει σε νότες μια σύγχυση που δεν θα ξεδιπλωνόταν με όρους τάξης. Έτσι άρχισε να γράφει την εισαγωγή του 19oυ κουαρτέτου, με τα τέσσερα όργανα σε σύγκρουση να επιδίδονται στο αμάρτημα της παραφωνίας. Βέβαια, το ολισθηρό αυτό adagio έμελλε να είναι σύντομο, καμία εικοσαριά μέτρα μόνο, ίσαμε ενάμισι λεπτό. Στο allegro που ακολούθησε, το χέρι του αρχιμάστορα των συμβάσεων Amadeus επέστρεψε στα γνώριμα, φωτεινά μονοπάτια του και, πάνω στα ουράνια, η καρδιά του Αγίου Ιωάννη του Σεβαστιανού στη θέση της.
Βέβαια, ο ίδιος ο Mozart μου εκμυστηρεύτηκε ότι αυτή η σύντομη χασμωδία δεν ήταν παρά ένα χωρατό με στόχο να πιάσει το κοινό του εξαπίνης, το οποίο θα ευφραινόταν διπλά αμμέσως μόλις θα επανερχόταν η τάξη των πραγμάτων. Συνήθιζε, μου είχε πει, να κάνει κάτι ανάλογο στον νεογέννητο Καρλ… Φορούσε ανάποδα την περούκα του καλύπτοντας με τρίχες το πρόσωπό του και αιφνιδίαζε το ανυποψίαστο μωρό, το οποίο αρχικά πανικοβαλλόταν... Αλλά όταν τραβούσε την περούκα κι εμφανιζόταν η πατρική μορφή, το χαμόγελο τού μπόμπιρα έφτανε μέχρι τ’ αφτιά…
Αναμφίβολα, όλοι οι συνθέτες πριν απ’ τον Mozart θα είχαν συναντηθεί με τις εκφραστικές δυνατότητες του χάους, όταν το χέρι τους κάποια στιγμή θα είχε παραπατήσει στο πληκτρολόγιο ή την ταστιέρα. Όμως, ως χωρατό ή μη, πρώτος εκείνος ενέταξε το "λάθος" σ’ ένα μουσικό έργο. Κι έκτοτε, η ανθρωπότητα αναγκάστηκε να περιμένει σχεδόν ενάμισι αιώνα για ν’ ακούσει ξανά κάτι αντίστοιχο από τον Schoenberg και τα υπόλοιπα «αγρίμια» του εικοστού αιώνα. Ούτε καν οι καταβυθίσεις των ρομαντικών στα απύθμενα βάθη δεν στάθηκαν ικανές να φτάσουν μέχρι τον ίλιγγο ενός μη δομημένου σκότους˙ το δίχτυ του φωτός τους τραβούσε και πάλι στην επιφάνεια την τελευταία στιγμή, ακόμα και τον μέγα Mahler που στην Δεύτερη συμφωνία του είπε να γιορτάσει τον θεανθρώπινο εθισμό που αδυνατούσε ν’ αποτινάξει. Έπρεπε να πέσουν οι ομοβροντίες στη Somme, να διαμελίσουν το συμφωνημένο λόγο, να τεμαχίσουν το αλαβάστρινο κορμί της Ιστορίας, για να βρεθεί στους κρατήρες το εύφορο έδαφος για ν’ ανθίσουν μυριάδες προσωπικές φωνές υπό το φως μιας αδυσώπητης αβύσσου, απέλπιδες μα απελευθερωμένες ακόμα και από την ψευδαίσθηση της ίδιας της επικοινωνίας. Ένα "Μικρό Αγόρι", τρεις δεκαετίες αργότερα, ολοκλήρωσε τη διαδικασία...
Στον απόηχο των μαχών του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, στη Φλάνδρα και τη Βόρειο Γαλλία, τα ματωμένα πεδία γέμιζαν με κόκκινες παπαρούνες˙ οι σπόροι που αναπαύονταν για χρόνια εν υπνώσει στο χώμα, ξυπνούσαν απ’ τους κλυδωνισμούς καθώς οι οβίδες ρήμαζαν τη γη. Και κάπως έτσι άνθισαν και οι παπαρούνες του πολέμου που μια γενιά συνθετών κήρυξε ενάντια στο παρελθόν. Δεν είναι σπάνια άνθη, αλλά σπάνια μπαίνουν σε βάζα, ενώ δεν θα τα βρείτε ποτέ να πωλούνται στα σουπερμάρκετ… Εάν δεν σας ενοχλούν λουλούδια που μυρίζουν αίμα, μπορείτε κι εσείς να τα θαυμάσετε…