Σας αρέσουν τα Ρέκβιεμ; • Δημήτρης Αλιμπέρτης

Ίσως και να έχει τύχει να το προσέξετε˙ το πρώτο πράγμα που κάνει ένας έφηβος όταν πρωτοπαίρνει μηχανάκι είναι να σπάσει τους καθρέφτες. Μια καθόλα εύλογη κίνηση, αφού μάλλον του είναι άχρηστοι. Δεκαετίες όμως αργότερα η μετακίνησή του θα γίνεται αποκλειστικά με καθρέφτες, αφού σχεδόν ποτέ ένας ηλικιωμένος δεν αξίζει να κοιτάξει κάτι μπροστά του.

Το πιο δύσκολο πράγμα στον κόσμο είναι να πείσεις κάποιον ότι κάποτε θα πεθάνει, πόσο μάλλον αν αυτός ο κάποιος είναι ο εαυτός σου. Οι λιγοστοί συνθέτες που καταπιάστηκαν με τη νεκρώσιμη ακολουθία των καθολικών, συνετρίβησαν με κάποια απόκοσμη μεγαλοπρέπεια. Το κρίσιμο όμως εδώ δεν είναι το βάραθρο, που είναι αναπόφευκτο, αλλά η στάση με την οποία εισήλθαν «προς το εκούσιον πάθος». Γι’ αυτό και είναι σχεδόν αδύνατο να βρει ο ακροατής ένα μέτριο ρέκβιεμ. Ακόμα και ο Suppe έγραψε ένα από τα λυρικότερα «Agnus Dei», ενώ ο Preisner διασώθηκε χάρη σε μια απρόοπτη «Lacrimosa».

Όταν καλείσαι να μιλήσεις για το θάνατό σου, δεν βρίσκεις ούτε ένα ψέμα να πεις. Βλέπεις επιτέλους ολόσωμη την επαγγελία του Σαίξπηρ : «δεν νοείται ωραιότητα δίχως φρίκη». Ιδίως ο Schnittke, ο Ligeti και ο Penderecki ανέδειξαν τη βεβαιότητα ότι μια τέτοια αγνότητα μόνο μάταιη δεν μπορεί να είναι. Ήδη από το «kyrie eleison», ακόμα και σε πιο συμβατικές λειτουργίες, Γάλλοι- Ιταλοί - Σοβιετικοί και προπάντων οι Γερμανοί ζητάνε από τον Ιησού να τους «βεβαιώσει εν τοις λόγοις Του». Και όντως, προς στιγμήν, φαίνεται σαν να Τον θέτουν προ των ευθυνών Του.

Είτε πρόκειται για πρόγραμμα συναυλίας, είτε για κατ’ ιδίαν ακρόαση, ένα ρέκβιεμ ποτέ δεν ακολουθείται από άλλο κομμάτι. Αυτό μας φέρνει στο νου τη σοφία κάποιων ηλικιωμένων στην παραλία που, βγαίνοντας απ’ το νερό, σκεπάζονται αμέσως να στεγνώσουν, για ν ´αλλάξουν κατόπιν τα ρούχα τους, βαστώντας κάποιο αρμυρίκι. Με την ελπίδα να μπουν στην ίδια θάλασσα και την επομένη.