«Τι κάνει τον Johann Sebastian Bach τόσο μεγάλο;» Δεν υπάρχει ερώτημα που να έχει απασχολήσει μουσικόφιλους κι ερευνητές περισσότερο απ’ αυτό. Γίνεται ,δε, πιο καίριο όταν αναλογιστούμε πως ήδη στην εποχή του ο Bach θεωρούταν ξεπερασμένος (με τον υιό του Carl Philipp Emanuel να είναι ο καινοτόμος της οικογένειας), ενώ οι συνθέσεις του, απόλυτα προβλέψιμες, στερούνται των εκπλήξεων που τόσο σαγηνεύουν τον ακροατή. Η άρτια αρχιτεκτονική και η αριστοτεχνική χρήση της αντίστιξης δεν αρκούν για να εξηγήσουν τον πανανθρώπινο χαρακτήρα μιας μουσικής που, αν και στραμμένη προς τα ουράνια, καταφέρνει να δονεί ακόμα και τις πιο γήινες χορδές.
Αν αγνοήσουμε το γνωστό ρητό που υποστηρίζει ότι «το να μιλάς για τη μουσική είναι σαν να χορεύεις για την αρχιτεκτονική», παλεύοντας να προσεγγίσουμε το μεγαλείο του Bach πέφτουμε σε αδιέξοδο… κάτι που μας αναγκάζει να κάνουμε ένα βήμα πίσω για να ερευνήσουμε την εγκυρότητα των ίδιων των ερωτήσεων που θέτουμε… Τι είναι αυτό που μας ωθεί στην προσπάθεια κατανόησης όσων αντιλαμβανόμαστε ως μεγαλειώδη και γιατί δεν μας αρκεί απλά να τα βιώνουμε ως τέτοια; Η φωτεινή εκδοχή προτείνει την κατανόηση ως προϋπόθεση της πνευματικής ανέλιξης. Υπάρχει όμως και η σκοτεινή η οποία ξεσκεπάζει το ξεκοκάλισμα καθετί υψηλού ως την ύστατη επιχείρηση αποκαθήλωσής του…
Η σκέψη ότι τα αντικείμενα του θαυμασμού μας είναι όσα προσεγγίζουν κάποιο απόλυτο σημείο αναφοράς μάς καθησυχάζει. Αντίθετα, μας βαραίνει η υποψία ότι δεν είναι παρά τα κατασκευάσματα εκείνα που παλαντζάρουν πιο επιδέξια το σύνολο των συμβάσεων που συνθέτουν το κοσμοείδωλό μας. Μια τέτοια παραδοχή θα επιβεβαίωνε το γενεσιουργό δυναμικό του τυχαίου, του λάθους, του ψευδαισθησιακού και του νοσηρού… κι αυτό είναι φορτίο ενοχλητικό για το σύγχρονο ήρωα που, με όπλο τη θεωρητική διείσδυση, φαντασιώνεται πως μπορεί να γίνει ο κλειδοκράτορας των πάντων… Όμως, στο βαθμό που κάθε δημιούργημα δεν είναι παρά η μορφοποίηση του απρόσιτου μέσα από το προσωπικό φίλτρο του δημιουργού, είναι καταδικασμένο να ξεφεύγει ακόμα και των πιο ενδελεχών υπολογισμών. Και τότε, υπεισέρχεται στη συζήτηση η νεφελώδης λέξη που κατευνάζει την αγωνία της αναζήτησης δίχως να καλύπτει ουσιαστικά τίποτα: συναίσθημα…
Φυσικά, αν θα ήταν εφικτό να συνυπολογιστούν όλες οι εμπειρίες όλων των ανθρώπων που έχουν περπατήσει στη γη εδώ και εκατό χιλιάδες χρόνια, θα είχαμε την απάντησή μας στο πιάτο! Όμως γι' αυτό θα χρειάζονταν πολλοί γύροι του γαλαξία μας με ωτοστόπ… υποθέτω πολύ περισσότεροι από 42! Προς το παρόν, η μόνη ικανοποιητική απάντηση στο τι κάνει τον Bach τόσο μεγάλο είναι ακριβώς το ότι δεν μπορεί να απαντηθεί η ερώτηση αυτή…